Xa tiña gañas de encetar a temática sucesoria neste blog. Non deixa de ser unha área do dereito na que, antes ou despois, todo xurista se ten que adentrar, ben sexa como implicado directo (a título de herdeiro ou legatario), ou asesorando e representando intereses alleos. Dado que xa vou tendo uns aniños, téñome aproximado ao fascinante mundo das herdanzas desde os dous prismas, como interesado e como avogado, tanto na Galiza (que conta coa regulación propia recollida na Lei 2/2006, do 14 de xuño, de dereito civil de Galicia), coma noutros territorios do estado.
Hoxe en concreto imos abordar a relación entre o usufructo viudal e a lexítima dos descendentes no marco dun recurso de casación resolto polo TSXG mediante Sentenza de data 25 de xaneiro do 2023. O enlace da resolución é o seguinte: https://www.poderjudicial.es/search/AN/openDocument/d7b4d1947b636dcfa0a8778d75e36f0d/20230208
O recurso de casación foi plantexado pola actora que formulara na súa demanda dúas pretensións principáis, a saber, (i) que o demandado (coherdeiro) realizara un inventario do caudal hereditario e, en base a dito inventario, (ii) abonara a cuota lexitimaria que lle correspondía a citada demandante. O Xulgado de primeira instancia de Mondoñedo estimou a demanda pero a Audiencia Provincial de Lugo revogou este pronunciamento porque entendeu que a existencia dun usufructo viudal (a favor do cónxuxe supérstite) que gravaba a totalidade da herdanza impedía a liquidación da cuota hereditaria da actora.
En sede de casación o TSXG volveu a asumir o criterio da primeira instancia constatando a total compatibilidade entre a institución do usufructo viudal do que goza o cónxuxe que sobrevive (que recae no uso e disfrute dun ben ou dereito) e a lexítima (que recae na nuda propiedade). Non en vano, o artigo 243 LDCG establece que a lexítima dos descendentes constitúe a cuarta parte do valor do haber hereditario, non a cuarta parte dos bens en sí. De aí que se poida abonar a lexítima con diñeiro extrahereditario, tal e como recolle o artigo 248 LDCG. Estamos ante un dereito de crédito que pode coexistir co dereito real do usufructuario viudal.
Neste senso, o artigo 252 LDCG (que establece un prazo de prescripción de 15 anos para a reclamación da lexítima) redunda na tese anterior, pois se fora precisa agardar a que se extinga o usufructo para a satisfacción da lexítima, estaríamos incurrindo nun risco certo de extemporariedade que non resulta lóxico nin aceptable.
En síntese apretada, os descendentes poden recibir a léxitima dos seus ascendentes aínda que os ben e dereitos que conforman a citada cuota lexitimaria estén sometidos ó usufructo que lle corresponde o viuvo non falecido.
Barcia, a 8 de marzo de 2023